سرطان مری نوعی تومور بدخیم است که در پوشش داخلی مری آغاز می‌شود. مری، لوله‌ای عضلانی است که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند. وقتی سلول‌های این ناحیه دچار رشد کنترل‌نشده شوند، توموری ایجاد می‌شود که ممکن است به بافت‌های دیگر نیز گسترش یابد.
سرطان مری در ایران، به‌ویژه برخی استان‌ها، شیوع قابل توجهی دارد و تشخیص زودهنگام آن نقش اساسی در درمان مؤثر دارد.
فهرست مطالب
سرطان مری چه علامت‌هایی دارد؟
علائم اولیه اغلب خفیف و پنهان هستند، اما به‌تدریج شدت پیدا می‌کنند. شایع‌ترین علائم شامل:
دش‌بلعی (بلع سخت): ابتدا غذاهای جامد، سپس غذاهای نرم.
- کاهش وزن غیرعمدی
- سوزش یا درد در قفسه سینه
- احساس گیر کردن غذا در گلو یا پشت جناغ
- استفراغ مکرر یا استفراغ خونی
- گرفتگی صدا یا سرفه مداوم
- بوی بد دهان
- کم‌خونی ناشی از خونریزی مزمن
کدام علائم باید فوراً جدی گرفته شوند؟
- بلع دردناک
- کاهش وزن شدید
- استفراغ خون
- دش‌بلعی که روزبه‌روز بدتر شود
این علائم هشدار جدی هستند و نیاز به اندوسکوپی فوری دارند.
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست؟
عوامل خطر سرطان مری (Risk Factors)
۱. رفلاکس معده و مری بارت
افرادی که سال‌ها از ریفلاکس مزمن رنج می‌برند یا مبتلا به Barrett’s esophagus هستند، ریسک بسیار بالاتری برای آدنوکارسینوم مری دارند.
۲. مصرف نوشیدنی‌های خیلی داغ
مصرف چای داغ و مایعات با حرارت بالا با ایجاد آسیب حرارتی به مخاط مری، یکی از عوامل شناخته‌شده در برخی مناطق ایران است.
۳. مصرف تریاک و دخانیات
تریاک (به هر شکل) و دخانیات از مهم‌ترین عوامل خطر سرطان مری نوع SCC هستند.
۴. تغذیه نامناسب و فقر ویتامینی
رژیم غذایی کم‌فیبر، مصرف کم میوه و سبزی، و سطح اقتصادی-اجتماعی ضعیف ریسک ابتلا را افزایش می‌دهد.
۵. سن و جنس : سن بالای ۵۰ سال و جنسیت مردانه ریسک بالاتری دارند.
۶. سابقه خانوادگی سرطان مری
۷. الکل، چاقی شکمی، و بهداشت دهان ضعیف
انواع سرطان مری
۱. کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC)
- شایع‌ترین نوع در ایران
- مرتبط با: مصرف چای خیلی داغ، تریاک، سیگار، تغذیه ضعیف
- بیشتر در بخش فوقانی و میانی مری دیده می‌شود
۲. آدنوکارسینوم مری
- مرتبط با ریفلاکس مزمن و مری بارت
- بیشتر در بخش تحتانی مری
- در کشورهای غربی شایع‌تر است، اما در ایران نیز رو به افزایش است
نقش اندوسکوپی زودهنگام در تشخیص سرطان مری
بیشتر بخوانید: بوتاکس معده در کرج + مزایا، عوارض و هزینه
چرا اندوسکوپی مهم است؟
- تشخیص قبل از پیشرفت بیماری
- امکان برداشت ضایعات کوچک (EMR و ESD)
- ارزیابی دقیق محل، عمق و نوع تومور
- امکان بیوپسی دقیق و تعیین نوع سلول
- کمک به انتخاب بهترین درمان
چه کسانی باید زودتر اندوسکوپی کنند؟
- افراد با ریفلاکس مزمن
- بیماران با مری بارت
- کسانی که دش‌بلعی دارند
- افراد با سابقه مصرف طولانی تریاک یا نوشیدنی داغ
- کسانی که کاهش وزن بی‌دلیل دارند
- افراد با سابقه خانوادگی سرطان مری
اندوسکوپی می‌تواند سرطان مری را در چه مرحله‌ای تشخیص دهد؟
در مراحل بسیار اولیه (Stage 0 و Stage 1)، تومور محدود به مخاط است و در بسیاری از موارد، با تکنیک‌های اندوسکوپی قابل درمان کامل است و بیمار حتی نیازی به جراحی ندارد.
شیوع و بروز سرطان مری در ایران
کدام مناطق ایران بیشترین شیوع را دارند؟
به‌طور تاریخی، منطقه‌ای در شمال و شمال‌شرق ایران—به‌ویژه استان گلستان—به عنوان یکی از نقاط با بیشترین بروز سرطان مری در دنیا شناخته شده است.
علت شیوع بالاتر در ایران چیست؟
ترکیبی از عوامل زیر نقش دارند:
- نوشیدن چای بسیار داغ
- مصرف تریاک
- سطح اقتصادی-اجتماعی پایین
- رژیم غذایی کم‌فیبر
- بهداشت دهان ضعیف
- عوامل ژنتیکی و محیطی خاص منطقه
وضعیت کنونی شیوع
در سال‌های اخیر، با آگاهی‌رسانی، بهبود تغذیه و کاهش مصرف تریاک، شیوع در برخی مناطق کاهش یافته، اما همچنان سرطان مری یکی از سرطان‌های مهم گوارشی در ایران است.
پیشگیری از سرطان مری
- ترک سیگار و تریاک
- مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها
- کنترل رفلاکس و پیگیری مری بارت
- پرهیز از نوشیدن مایعات خیلی داغ
- کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی
- مراجعه زودهنگام برای اندوسکوپی در صورت وجود علائم هشدار
جمع‌بندی
سرطان مری یکی از سرطان‌های قابل تشخیص زودهنگام است—مشروط به اینکه بیمار علائم اولیه را جدی بگیرد و در صورت داشتن ریسک‌فاکتور، اندوسکوپی را به تأخیر نیندازد. درمان در مراحل اولیه بسیار موفق‌تر است و حتی ممکن است بدون جراحی سنگین قابل انجام باشد
